باسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
شورای عالی انقلاب فرهنگی
اهداف و سیاستها و ضوابط نشر کتاب
مصوب جلسات ۱۴۷، ۱۴۸، ۱۴۹ مورخ ۶ و ۱۳ و ۲۰/۲/۶۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی
(دستگاه اجراکننده: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
فصل اول
ماده ۱- هدف
اعتلای فرهنگ، ارتقای سطح دانش و تعمیق مبانی و ارزشهای انقلاب با تأمین آزادی نشر کتاب، حفظ حرمت و حریت قلم، حراست از جایگاه والای علم و اندیشه و تضمین ازادی تفکر در جامعه اسلامی.
ماده ۲- اصول و سیاستها
از آنجا که در جهان ارتباطات، کتاب یکی از وسایل مهم و مؤثر در انتشار و انتقال سریع و وسیع افکار و اندیشههای صحیح و ناصحیح به شمار میرود، موضع نظام جمهوری اسلامی در قبال آن عمدتاً از دو طریق و با اتخاذ دو سیاست مرتبط و مکمل یکدیگر به شرح زیر تحقق پیدا میکند:
ماده ۳-
الف- سیاستهای ایجابی و اثباتی
۱- کتب و نشریات طبق اصل ۲۴ قانون اساسی در بیان مطالب آزادند.
۲- دولت و همه ارکان حکومت موظفاند که براساس قانون از حریم آزادی کتب و نشریات مجاز حمایت کنند.
۳- تلاش برای افزایش آگاهیهای دینی، علمی، سیاسی، اقتصادی، هنری، تاریخی، اجتماعی و نظایر آن در سطح عموم و انتشار کتاب و نشریه به این منظور از حقوق افراد ملت است و هیچ مقام رسمی و غیررسمی نمیتواند با اعمال فشار انتشار یا عدم انتشار کتب و نشریات مجاز را باعث شود.
۴- تلاش در جهت انتشار کتب مفید برای نشر اندیشهها و تعاطی افکار و رشد فکری در جامعه و مقابله فکر با فکر و تقویت روح نقادی و برخورد آزادانه و منطقی آرا و نظریات در ادای وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و آزادی و استماع اقوال و اتباع احسن و مالاً کشف نظر صحیح، حق طبیعی هر فرد از افراد ملت است.
تبصره – برخورد قانونی با موارد غیرمجاز از اصل فوق مستثنی است و از سوی مراجع ذیربط به طریقی که در قانون تعیین شده است انجام میگیرد.
۵- سعی در انتشار کتاب و نشریات لازمه بزرگداشتِ مرتبه علم و تحقیق و تجلیل از مقام عالم و محقق و نویسنده و مترجم صالح در جامعه است و لذا تدوین و اجرای سیاستهای هدایتی و حمایتی نظام جمهوری اسلامی ایران درخصوص کتاب و نشریات باید بهنحوی باشد که اهل قلم را به تألیف و انتشار کتابهای متناسب با نیازهای جامعه امروز در جهت اهداف و اصول ذیل تشویق و ترغیب نماید:
الف- تقویت و رواج امر پژوهش به عنوان یکی از مهمترین طرق تحقق استقلال فرهنگی و افزایش قدرت انتخاب و آگاهی مردم در همه زمینهها.
ب- دفاع منطقی و محققانه از استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، بهویژه با عنایت به اصل “نه شرقی – نه غربی”.
ج- نگاهبانی از دستاوردهای انقلاب اسلامی و تلاش برای تقویت و توسعه آن در قلمرو کتاب و کتابت.
د- معرفی انقلاب اسلامی از راه تألیف و نشر آثار ارزشمند علمی و فرهنگی.
ه- تجدید حیات و مجد و جلال فرهنگی و سیاسی و اجتماعی اسلام از طریق انتشارکتابهای مناسب.
و- مقابله مؤثر و مفید با تهاجمات سیاسی و فرهنگی خارجی و داخلی به ارزشها و اهداف اسلامی.
ز- کوشش در راه حفظ میراث زبان و ادب فارسی و تقویت و گسترش آن از راه تصحیح انتقادی و تحقیق درباره متون فارسی و نشر آنها و همچنین بهرهگیری مفید از دانش و اندیشه بشری و تجربیات علمی و فنی دیگران از طریق ترجمه سنجیده و مناسب به این زبان.
ب- حدود قانونی
نشر کتاب همانگونه که ممکن است مظهر و نمودی از آزادیهای اجتماعی و انسانی تلقی گردد، چه بسا که مورد سوء استفاده و اشاعه لاابالیگری فکری و اخلال در حقوق عمومی قرار گیرد. مسئولین دستگاههای ذیصلاح موظفاند بهمنظور مقابله با جوانب منفی، حدود و ضوابط قانونی نشر کتاب را که ذیلاً آمده است مورد توجه قرار دهند و فضای سالم و سازنده طبع و نشر کتاب را حفظ و حراست نمایند.
کتبی که به شرح ذیل مخل به مبانی اسلام و حقوق عمومی باشد شایسته نشر نیست:
الف- تبلیغ و ترویج الحاد و انکار مبانی دین؛
ب- ترویج فحشا و فساد اخلاقی؛
ج- برانگیختن جامعه به قیام علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و ضدیت با آن؛
د- ترویج و تبلیغ مرامهای گروههای محارب و غیرقانونی و فرق ضاله، همچنین دفاع از نظام سلطنتی و استبدادی و استکباری؛
ه- ایجاد آشوب و درگیری در میان طوایف قومی و مذهبی و یا اخلال در وحدت جامعه و تمامیت ارضی کشور؛
و- تمسخر و تضعیف غرور ملی و روح وطندوستی و ایجاد روحیه خودباختگی در برابر فرهنگ و تمدن و نظامات استعماری غربی یا شرقی؛
ز- تبلیغ وابستگی به یکی از قدرتهای جهانی و ضدیت با خط مشی و بینش مبتنی بر حفظ استقلال کشور.
تبصره ۱- ملاک منع در حکم به اخلال به مبانی اسلام و حقوق عمومی اضلال در مورد کتب مضله تأثیر و فعلیت است.
تبصره ۲- موارد ذیل از شمول بندهای مذکور در “حدود قانونی” خارج است:
الف- کتب تحقیقی و علمی در زمینه مکاتب الحادی و غیر آن که فاقد موضعگیری تبلیغی و ترویجی باشد.
ب- تبیین مسایل مورد نیاز جامعه در زمینههای اخلاقی و جنسی به دور از تحریک و ابتذال و به شیوه علمی جهت آموزش و شناخت و نیز وقتیکه در کتب ادبی ترسیم و بیانِ صحنههای فساد با رعایت عفت قلم و بیان غیرمحرک و شهوانی به منظور انتقال پیامی مثبت و عبرتآور، اجتنابناپذیر باشد.
ج- طرح اشکالات و انتقادات و بیان نارساییها در جمهوری اسلامی جهت ریشهیابی و شناخت دقیقتر مسایل و دستیابی به راهحلهای مناسب و سازنده با بیان استدلالی و اصلاحطلبانه بدون توهین و افترا.
د- طرح و نقل افکار و گفتار و مواضع فکری و عملی مخالفان انقلاب و نظام بهمنظور بررسی محققانه و عالمانه آرا و اندیشههای آنان.
ه- کتب علمی و استدلالی و عقیدتی که محرک احساسات منفی و برهمزننده اساسِ وحدت در میان اقوام و فرق مختلف کشور باشد.
و- نقد و نفی آداب و سنن غلط و انحرافی به قصد اصلاح، و بدون شایبههای سیاسی و استعماری.
تبصره ۳- انتشار کتب موضوع ماده ۳ و کتب دیگر درصورتیکه آثار منفی ناشی از مطالب مندرج در آنها با افزودن مقدمه و توضیحات محققانه و مناسب برطرف شده باشد بلامانع خواهد بود.
فصل دوم
ماده ۴- هیأت نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب
نظر به اینکه نظارت بر امر طبع و نشر کتاب و اجرای صحیح اصل ۲۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، این وزارتخانه هیأت نظارتی متشکل از حداقل پنج نفر از میان صاحبنظرا و شخصیتهای علمی و فرهنگی وارد به مسایل کتاب و نشر و امور اجتماعی و سیاسی و تبلیغاتی انتخاب و جهت تصویب به شورای فرهنگ عمومی معرفی خواهد کرد.
ماده ۵- هیأت نظارت بر نشر کتابهای کودکان و نوجوانان
نظر به حساسیت و جنبههای خاص کتابهای کودکان و نوجوانان هیأت ویژهای به نام «هیأت نظارت بر نشر کتابهای کودکان و نوجوانان» متشکل از حداقل پنج تن از افراد صاحبنظر و آگاه به امور تربیتی (از دیدگاه اسلامی) و مسایل خاص کتابهای کودکان تشکیل خواهد شد. این افراد را وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از میان صاحبنظران و نویسندگان کتابهای کودکان و نوجوانان و اشخاص آگاه به مسایل تربیتی در اسلام انتخاب و جهت تصویب به شورای فرهنگ عمومی معرفی خواهد کرد.
تبصره ۱- حداقل یکی از اعضای این هیأت باید از میان صاحبنظران و اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان باشد.
تبصره ۲- نظارت هیأت مزبور از حیث شکل و محتوای کتب کودکان و نوجوانان و انطباق آنها با فرهنگ اسلامی و ایرانی و اصول تربیتی خواهد بود و این نظارت باید قبل از چاپ و نشر کتاب انجام گیرد.
تبصره ۳- نظارت هیأت مزبور بر طبق آییننامهای انجام خواهد گرفت که این هیأت تهیه خواهد کرد و به تأیید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهد رساند. این آییننامه باید ناظر به صورت و ماده کتب کودکان و نوجوانان باشد و راهنمایی باشد که مجریان با آن بتوانند محتوای این کتب را قبل از چاپ و نشر با فرهنگ اسلامی و ایرانی و اصول صحیح تربیتی تطبیق دهند.
ماده ۶- مسئول اجرا
مسئولیت اجرای این سیاستها و ضوابط به عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این وزارتخانه مکلف است در ایفای وظیفه خود از نظریات اعضای هیأت نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب بهصورتیکه شرح داده شده است استفاده کند و ارگانها و ادارات و مراکز ذیربط به نوبه خود موظفاند در این خصوص با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری و هماهنگی نماید.
ماده ۷- این آییننامه در ۷ ماده و ۷ تبصره در جلسههای ۱۴۷ و ۱۴۸ و ۱۴۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است.
مصوبه مورخ ۶ و۱۳ و۲۰/۲/۶۷
شورای عالی انقلاب فرهنگی
منبع: اداره کل کتاب؛ معاونت امور فرهنگی؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (لینک: www.ketab.farhang.gov.ir/principles-bookprinciples67-fa.html)
